Halverwege de zestig besluit Oek de Jong, die nooit heeft willen autorijden, alsnog rijles te nemen in Amsterdam, de stad waar bij al bijna vijftig jaar woont. Wij rijden met hem mee. Doorheen zijn Amsterdam dat hij enkel kent van wandelen, fietsen en het openbaar vervoer. Maar ook doorheen zijn jeugd want hoe komt dat hij nooit leerde autorijden ? Hoe is hij geworden wie hij is ?
We leren zijn eenzelvige vader en moeder kennen. Hun mislukt huwelijk en hoe de vijf kinderen daar mee omgingen. We komen vooral te weten hoe Oek het aanpakte want hij was de oudste en willens-nillens de vertrouweling van zijn moeder.
“De jongen rijdt in de auto van zijn moeder over een weg tussen de akkers en verliest de controle over de wagen. Zijn moeder zit naast hem. Hij heeft net geschakeld naar de hoogste versnelling. De auto gaat hard, te hard voor de bocht die hij nadert. De weg is smal, en er staat een boom in die bocht. Ze schreeuwt dat hij moet stoppen, maar hij stopt niet”
Jaren later staat hij dus naast de auto en de instructeur. Dave vraagt hem meteen waarom hij nu pas heeft besloten om een rijbewijs te halen. Dan stappen ze in de lesauto. Oek voelt zich in de auto als een buitenstaander die de wereld aan hem ziet voorbijtrekken.
Maar de wagen fungeert ook als een tijdmachine die hem terug naar het verleden voert. Als de pandemie de straten leeg veegt en de rijlessen noodgedwongen stilliggen, is er tijd voor de papieren nalatenschap van zijn ouders.Die ligt er al een aantal jaren gewoon te liggen.
In de meest indringende passages neemt De Jong afstand van zijn ouders, en dan schrijft hij in de derde persoon.
Oek de Jong heeft vaker in fictieve vorm over zijn leven geschreven. In ‘Pier en oceaan’ bijvoorbeeld wordt het huwelijk van zijn ouders, in het bijzonder het tragische leven van zijn kil aan de kaak gesteld. In’ Man zonder rijbewijs’ is de fictie verlaten en krijg je door herinneringen aan vroeger een haarschelp beeld van hoe het was.
Leuk in het boek is dat De Jong dankzij de rijlessen buurten in Amsterdam leert kennen, waar hij nooit eerder geweest is. Waar mensen wonen die overal vandaan komen.
De grootste uitdaging achter het stuur is om zijn rol van observator los te laten en mee te gaan in het verkeer. Er is een mooi contrast te vinden met de tijd toen hij zich als dertiger terugtrok in diezelfde stad en ondanks zijn succes toch depressief was. Nu is hij een man van de wereld geworden rijdend door zijn Amsterdam.
‘Gas! Meer gas!’ zegt de rijinstructeur. En hij jaagt Oek de ring op.
Oek De Jong. Man zonder rijbewijs. 214 bladzijden. Atlas Contact.
Laat een reactie achter