Het Rechtvaardigheidsgevoel

Waarom zijn conservatieve en progressieve mensen het zo oneens over politiek en religie ?
Volgens de Amerikaanse sociaal psycholoog Jonathan Haidt ligt dit aan de manier waarop ons brein werkt.
Vijfentwintig jaar psychologisch onderzoek leerde hem dat morele oordelen niet voortkomen uit de ratio maar uit de ‘onderbuik’. Conservatieven en progressieven vinden intuïtief verschillende waarden belangrijk.

Deze waarden verbinden ons met een gemeenschap, maar verblinden ons tegelijk voor het standpunt van de ander. Willen we dichter bij elkaar komen, dan moeten we volgens Haidt eerst dit proces erkennen.

Met veel voorbeelden toont Haidt  ons aan dat we  vooral intuïtieve groepsdieren zijn. Onze individuele meningen komen veelal overeen met onze groep waarbij we horen.  Willen we groepsconflicten, die niet alleen in de VS steeds grimmiger worden, dan heeft het weinig zin om individuen op hun morele waarden aan te spreken. Haidt vergelijkt de menselijke, rationele geest met de berijder van een olifant, die voor de emoties staat. Zie dat beest maar eens in een andere richting te krijgen.  Als je mensen van gedachten wilt laten veranderen, moet je met hun olifant praten. De berijder (de ratio) denkt dat hij het voor het zeggen heeft, maar het is de olifant (het buikgevoel) die de koers uitzet.

Haidt schetst geen mooi beeld van ons denken. De professor sociale psychologie aan de New York University, gaat uit van het feit dat de mens geen redelijk wezen is. Volgens hem lijdt de mens aan een chronisch tekort aan zelfkennis. Daarbij verkeren we meestal in veronderstelling dat we  redelijk zijn, maar oordelen ondertussen over heel wat zaken louter instinctief . Pas later gaan we dan op zoek naar rationaliseringen om ons te verantwoorden. Geef toe : geen fraai beeld van ons menselijk kunnen.

Daardoor reageren mensen averechts. Als iemand bezorgd is dat vluchtelingen ons land overspoelen en onze sociale zekerheid onbetaalbaar maken, dan kan een fact checker met cijfers makkelijk weerleggen dat hun integratie slechts een minieme fractie van onze begroting zal vragen, maar de kans is klein dat zijn angst daarmee is weggenomen. (Bron Sampol.be, artikel van Wim Vermeersch)

Ik vond het boek bij momenten moeilijk verteerbaar maar zeer interessant voor iedereen die interesse heeft in ons ‘groepsdenken’.

Auteur: Jonathan Haidt Vertalers: Karl van Klaveren en Indra Nathoe Titel: Het rechtvaardigheidsgevoel Ondertitel: Waarom wij niet allemaal hetzelfde denken over politiek en moraal Oorspronkelijke titel: The Righteous Mind  Prijs: 29,99 Uitvoering: Paperback Omvang 464 pagina’s ISBN: 9789025908362 Verschijning:26 januari 2021